Trì giới - Nền tảng thực hành Phật pháp và pháp tu Nyungnay

Giáo lý quan trọng nhất Đức Phật nhắc nhở chúng ta phải tuân thủ và tôn trọng là giáo lý về Nhân Quả. Một hành giả không có niềm tin và không có trí tuệ hiểu được giáo lý Nhân Quả sẽ không thực hành được thiện pháp. Vì vạn pháp thế gian này đều hiện diện theo quy luật Nhân Quả, nên trong tất cả các phương pháp thực hành, chúng ta thường thực hành bố thí, cúng dàng bởi đây là những hạt giống để tích lũy công đức trí tuệ. Nhưng điều kiện vô cùng cần thiết và tối quan trọng để thực hành Phật pháp là chúng ta phải biết trì giới bởi việc trì giới là nền tảng của công đức. 

Nền tảng này cũng được ví như mặt đất có thể nuôi dưỡng tất cả cây cỏ, muông thú đến loài người, bao nhiêu sự sống đều tồn tại nhờ có mặt đất. Tương tự như vậy, nếu hành giả không hành trì giới luật sẽ không có phẩm hạnh và không thể kiểm soát được tâm bị chi phối bởi sát, đạo, dâm, vọng, bị thiêu đốt bởi tâm tham lam, giận dữ, tật đố, kiêu căng. Khi ấy, những thiện hạnh và phẩm chất như từ bi, trí tuệ không thể phát triển được. 

Vì vậy, với tình thương và trí tuệ vô hạn, Đức Phật Thích Ca đã chế ra giới luật. Đặc biệt, đối với Phật tử tại gia, vì gia duyên còn ràng buộc nên Ngài đã chế pháp trì giới trong một ngày, một đêm. Phát nguyện hành trì giới luật trong một ngày, một đêm thanh tịnh cũng tích lũy được công đức vô lượng, vô biên, kết nhân với sự xuất gia giải thoát. Đây là lý do chúng ta có pháp thực hành Nyungnay.

Giới biệt giải thoát

Mục đích tối thượng của Phật pháp, Đức Phật dạy chúng ta vô số các phương pháp thực hành chỉ cùng một mục đích là chuyển hóa và rèn luyện tâm của chúng ta. Làm thế nào để chúng ta có thể chuyển hóa các xúc tình phiền não trong lòng mình, những xúc tình thuộc tham lam, sân giận, tật đố, kiêu căng. Và để chuyển hóa và rèn luyện tâm thì Biệt giải thoát giới lại là bước đầu tiên, là nền tảng quan trọng nhất giúp chúng ta chuyển hóa tâm.

Thông thường, trong sự thực hành trì giới, chúng ta phát nguyện rằng từ nay con sẽ không bao giờ sân giận, không bao giờ tật đố, không bao giờ kiêu căng. Việc trì giữ nguyện này là vô cùng khó khăn bởi trong đời sống hàng ngày chúng ta hoàn toàn không tỉnh thức và thường bị các xúc tình tiêu cực chỉ huy và dẫn dắt. Ngay cả khi sân phát khởi chúng ta cũng không biết và sau đó chúng ta lại ân hận vì mình đã sân, si. Bởi vậy để giữ được những giới tâm không phải chuyện đơn giản. 

Nhưng nếu chúng ta phát nguyện thọ Biệt giải thoát giới, phát nguyện không sát hại chúng sinh, không nói dối, không trộm cắp… nhờ giữ gìn Biệt giải thoát giới, từng bước từng bước chúng ta sẽ dần đi vào tâm giới và chuyển hóa được những xúc tình tiêu cực trong lòng mình. Bởi vậy, Phật dạy rằng nền tảng căn bản đầu tiên trong Tam vô lậu học chính là Biệt giải thoát giới. Và Biệt giải thoát giới đóng vai trò vô cùng quan trọng giúp chúng ta chuyển hóa và rèn luyện tâm mình.

Bồ đề tâm giới

Như vậy nhờ trì giới, khi chúng ta đã rèn luyện thân chúng ta, khẩu chúng ta được tốt đẹp, tức là chúng ta đã giữ giới Biệt giải thoát giới của Nguyên thủy Phật giáo một cách tốt đẹp, thì chúng ta bước đến giai đoạn thứ hai, thêm Bồ đề tâm giới. Bởi vẫn là những giới Biệt giải thoát đó nhưng chúng ta bắt đầu đi vào động cơ của Bồ đề tâm. Có nghĩa là động cơ vô ngã, tất cả mọi thiện hạnh, mọi hành trì giới luật của chúng ta đều hướng về sự giải thoát cho hết thảy chúng sinh. Bởi vậy một vị Bồ tát khi khởi những tâm niệm ích kỷ chỉ nghĩ về bản thân mình sẽ bị xem là bể giới nguyện Bồ tát. 

Khi thọ giới  Bồ tát, chúng ta phát nguyện tất cả mọi hành động, tất cả mọi lời nói, tất cả đời sống của mình cho dù đi, đứng, nằm, ngồi, cũng chỉ vì lợi ích giải thoát cho hết thảy hữu tình. Thân này của mình không thuộc về bản thân nữa mà thuộc về tất cả chúng sinh mẹ đang trôi lăn trong sáu đạo. Mọi hành động đều làm vì lợi ích giải thoát của tất cả hữu tình. Cho nên khi chúng ta khởi những niệm ích kỷ, chỉ nghĩ đến bản thân mình, hoặc sân giận, tham lam cho bản ngã, tức là chúng ta bể giới nguyện của Bồ tát. Bởi vậy giới của Bồ tát hay Bồ đề tâm giới chú trọng nhiều đến tâm giới, đến tâm vị tha, vô ngã, hoàn toàn hướng về sự lợi ích của hết thảy hữu tình.

Giới nguyện Kim Cương Thừa

Tiếp theo, giới nguyện của Kim Cương Thừa là từng niệm, từng niệm chúng ta phải an trụ trong tự tính vô phân biệt. Đó là lý do tại sao hành giả tu tập Kim Cương Thừa thụ nhận quán đỉnh, đón nhận sự gia trì từ thân, khẩu, ý giác ngộ của chư Phật Bản tôn, sau đó, chúng ta được phép quán tự thân mình là Phật, tâm của chúng ta chuyển hóa thành tâm giác ngộ của Bản tôn và an trụ trong tự tính bất nhị, bất khả phân, không phân biệt với các Ngài. Bởi hàng ngày, mắt thấy sắc chúng ta phân biệt đẹp xấu, tai nghe thanh chúng ta phân biệt hay dở. Mỗi tư tưởng hiện khởi chúng ta phân biệt tốt hay xấu. Tất cả những tư tưởng, sự phân biệt như vậy gọi là bể giới nguyện của Kim Cương Thừa. Mỗi khi xuất hiện những sự phân biệt, chúng ta phải để cho tất cả những tâm phân biệt tan vào trong bản chất tự nhiên của chúng.

Bát quan trai giới là gì?

Bát quan trai giới chú trọng đến tám giới của cư sĩ, chúng ta sẽ thực hành, phát nguyện trì giữ Bát quan trai giới, thì bốn giới đầu là bốn giới căn bản, gồm: không sát sinh; không trộm cắp; không nói dối (gồm có đại vọng ngữ, tức là nói dối mình chứng thánh nhân, hoặc tiểu vọng ngữ tức là nói dối hai lưỡi độc ác, thêu dệt…); và không tà dâm. Bốn giới này thường thọ khi chúng ta quy y bởi khi quy y chúng ta thấy rõ sự bình đẳng giữa hạnh phúc của tất cả chúng sinh với hạnh phúc của mình. Khi bị đứt tay một chút thôi mình cũng thấy đau đớn, khổ sở. Vậy thì làm thế nào chúng ta có thể cắt cổ, mổ bụng chúng sinh, sung sướng khi ăn gan, uống máu của chúng sinh. 

Bởi thế, một người quy y đã phải trì giữ năm giới. Bốn giới đầu, tức là bốn việc sát sinh, trộm cắp, tà dâm và nói dối, là những nhân khiến chúng ta đọa ba đường ác. Phật chế ra bốn giới giúp chúng ta cắt đứt những nhân đọa ba đường ác. Một giới nữa là không uống rượu, tức là một hành giả tu tập Bát quan trai giới hay ngũ giới không được phép uống rượu. Giới này giúp chúng ta đạt được trí tuệ tỉnh thức. Khi chúng ta uống rượu, chúng ta mất trí tuệ, hoàn toàn không tự chủ và ba nghiệp chúng ta sẽ tạo lỗi lầm. Và ba giới sau tức là giới không nằm giường cao, tốt, rộng lớn; không xem nghe kỹ nhạc, không trang điểm; và không ăn phi thời. Ba giới này là ba giới giảm thiểu những nhân sinh tử và hướng chúng ta theo con đường xuất thế, con đường của chư Phật, Bồ tát. 

Bởi việc hát hò, xem nghe kỹ nhạc, hay việc trang điểm cho thân thể của mình, hay việc ngồi giường cao, tốt, rộng lớn đều tăng trưởng sự bám chấp vào bản ngã. Khi chúng ta bám chấp, yêu quý và chiều chuộng cái thân này nên chúng ta thích trang điểm, thích nằm giường cao, tốt, rộng lớn hoặc chúng ta thích nghe hát, xem nhạc… để tiêu khiển. Tất cả những việc làm đó là những việc làm vô ích, không gieo được những nhân lợi lạc mà đắm chìm thêm nhân của sự đọa lạc trong luân hồi. 

Và việc ăn phi thời của chúng ta, tức là trong việc thọ Bát quan trai, sau mười hai giờ chúng ta không ăn, không ăn mặn, không ăn thịt, không ăn hành, tỏi trong những ngày thọ Bát quan trai. Việc này vô cùng quan trọng, bởi buổi chiều là giờ ăn của ngạ quỷ. Khi chúng ta ăn cơm, tất cả các loại quỷ đói sẽ nổi giận vì quá đói nên khi thấy thức ăn họ bèn nổi lửa tự thiêu. Vì miếng ăn của chúng ta, biết bao loài quỷ đói phải khổ sở. Bởi vậy, một người hành trì Bát quan trai giới sẽ không ăn sau bữa trưa, tức là không ăn chiều. Mà ngay cả cái việc giảm ăn cũng vô cùng lợi ích, vì chúng ta biết rằng, nếu nói vấn đề ăn mặc tức là  phải giết hại chúng sinh, thì việc đấy đã quá tổn thương tới chúng sinh. Ngay cả việc để trồng lên một cây lúa, trồng lên một hạt gạo, đã biết bao nhiêu trùng, sâu, bọ phải chết vì hạt gạo mà chúng ta ăn. Bởi vậy chúng ta giảm được bữa ăn tối là lòng từ bi hướng đến loài ngạ quỷ, và cũng là lòng từ bi để chúng ta hộ cho tất cả những chúng sinh bớt sự chết chóc, bản thân chúng ta không gieo nhân trong sinh tử, luân hồi. 

Như vậy, tám giới gọi là Bát quan trai giới thì bốn giới đầu là cắt đứt các nhân đọa lạc trong sinh tử, ba đường ác; một giới sau cắt đứt nhân vô minh, giúp chúng ta đạt được trí tuệ tỉnh thức. Ba giới cuối giúp chúng ta giảm bớt những nhân trong sáu đạo và giúp chúng ta hướng theo con đường xuất thế của Phật và Bồ tát. Bởi vậy đối với Phật tử tại gia, ngày thọ Bát quan trai giới là ngày chúng ta tập xuất gia một ngày để hướng theo con đường xuất thế của chư Phật, Bồ tát, đem lại sự giải thoát cho hết thảy hữu tình.

(Trích Khai thị của Đức Pháp Vương Gyalwang Drukpa và Đức Nhiếp Chính Vương Gyalwa Dokhampa)