Chấp nhận sự tồn tại của vòng luân hồi theo cách trí tuệ

Chúng ta luôn nói rằng luân hồi là đau khổ, tất cả chúng ta đều đang đau khổ nhưng bạn có biết lý do chúng ta phải chịu đựng đau khổ là vì sự vô minh? Không gì có thể tiên đoán trước được, mọi việc xảy ra theo cách nó phải vậy, không như ý muốn của chúng ta. Bất cứ thứ gì bạn mong muốn dường như rất khó trở thành hiện thực còn những gì bạn không mong muốn lại rất dễ xảy ra. Mọi việc diễn ra và mọi trải nghiệm của chúng ta đều rất vô minh. Đó là lý do tại sao chúng ta đang phải trải qua nhiều đau khổ.

Những trải nghiệm vô minh

Trong luân hồi có thể một số lĩnh vực mà bạn nói là vui thích, thậm chí bạn có thể  nói là thành công, sung sướng, hạnh phúc… Nhưng hầu hết, khoảng 98% hay 99% và thậm chí hơn 99% các trải nghiệm về luân hồi đều là sự tồn tại một cách rất vô minh. Những trải nghiệm này có thể được nhìn nhận như sự sung sướng nhưng rồi tất cả đều mất đi và dẫn đến đau khổ. Đó là những trải nghiệm rất vô minh, nghĩa là ta không hề biết niềm vui sẽ kéo dài trong bao lâu hay bao giờ biến mất, có thể trong vài phút mà cũng có thể trong một giờ. Không có gì đảm bảo và cũng không ai biết được những giây phút hạnh phúc sẽ kéo dài trong bao lâu. Ngay giây phút thích thú đã là sự đau khổ và thậm chí ngay khoảnh khắc hạnh phúc đã bao gồm cả sự đau khổ. Tại sao? Vì sự vô minh. Bởi vậy, chúng ta nên loại bỏ vô minh.  

Để loại bỏ vô minh, chúng ta cần hiểu luân hồi là gì? Cái gì gọi là đau khổ, điều gì là nguyên nhân của đau khổ, của luân hồi? Đây là kiến thức rất quan trọng. Một khi bạn đã hiểu về sự tồn tại của vòng luân hồi thì mọi thứ không phải là không đoán trước được.

Tôi không có ý nói rằng mọi thứ đều được tiên đoán trước nhưng nếu không có sự tiên đoán trước, một người có thể chấp nhận vòng luân hồi theo cách trí tuệ. Đó không phải là cách thúc ép hay vô minh, chúng ta chấp nhận nó như điều chúng ta đang chấp nhận. Không có lựa chọn nào khác ở đây, chúng ta phải chấp nhận nó. Nhưng chấp nhận sẽ không phải là cách tốt nhất hay thậm chí là cách không tốt. Bạn buộc phải chấp nhận vì không có sự lựa chọn nào khác. Khi không có lựa chọn nào khác thì tốt hơn là chấp nhận nó dù đó không phải là cách tốt nhất để chấp nhận hay để sống trong luân hồi. Đó là điều chúng ta gọi là sống một cách vô minh, chấp nhận theo kiểu vô minh. Giải pháp ở đây là không vô minh mà phải sống trí tuệ. Với trí tuệ, chúng ta sẽ có phương tiện thiện xảo để chấp nhận và song hành cùng luân hồi.

Nguồn gốc của sự đau khổ trong luân hồi

Sự tồn tại theo chu kỳ được hiểu là bản chất của vòng luân hồi. Vòng luân hồi tồn tại khi các trải nghiệm đến rồi đi. Những trải nghiệm tốt hay xấu đều tương đương nhau trong giới hạn hiểu biết về luân hồi hay bản chất của luân hồi. Sự hiểu biết này sẽ giúp bạn giải thoát. Chính vì vậy, bài pháp đầu tiên Đức Phật Thích Ca Mâu Ni thuyết giảng tại Lâm Tỳ Ni là bài pháp giải thoát khỏi đau khổ. Những lời dạy đầu tiên của Ngài là về đau khổ và luân hồi.

Nếu luân hồi được xem là nguyên nhân của đau khổ thì phương pháp diệt khổ phải được thực hiện và dẫn đến kết quả là sự giác ngộ hay sự giải thoát hoàn toàn. Vì vậy trước tiên, một người phải biết sự đau khổ của luân hồi là gì? Sự đau khổ ấy liên quan rất nhiều đến vô minh.

Sự vô minh tất nhiên là nguyên nhân của đau khổ hay vòng luân hồi. Không có gì sai nhiều nhưng chúng ta cảm thấy rằng tôi sai, anh ấy sai, cô ấy sai, mọi thứ sai, mọi thứ dường như rất sai lầm vì chúng ta không biết hậu quả và không biết điều gì là nguyên nhân của nó. Do đó chúng ta đau khổ vì vô minh rất nhiều. Nói cách khác, chúng ta đang tạo ra sự đau khổ cho chính mình một cách không cần thiết.

Cuộc sống có thể rất thú vị hoặc rất lộn xộn, hoặc đầy lừa dối, v.v… Nhưng một khi bạn nhận ra, nó trở nên rất đáng yêu và trở thành trò chơi mà ta đang chơi đùa. Tất nhiên cho đến khi bạn nhận diện ra trò chơi, tôi muốn nói là trò chơi nhận diện chứ không phải là trò chơi vì nó rất khắc nghiệt và thực tế nó giết bạn với nhiều nỗi đau. Do đó tôi gọi nó là vấn đề khó khăn nan giải.

Cho nên với tư cách hành giả thực hành tâm linh, chúng ta phải có nhận thức đơn giản về cuộc sống, thế giới chúng ta đang tồn tại phải được nhận diện, phải được kết hợp với trí tuệ của bạn. Nếu được như vậy, không cần thiết phải có sự thay đổi lớn trong cuộc đời bạn hay điều gì tương tự thế. Sự tự nhận thức có thể giải quyết tất cả những phần còn lại của vấn đề.

(Khai thị của Đức Pháp Vương Gyalwang Drukpa tại Plouray, Cộng hòa Pháp, 2007)