Chuyển U Mê Thành Giác Tỉnh

Chúng ta có thể bỏ lại sau lưng những kẻ phá quấy cả bên trong lẫn bên ngoài bằng cách quán sát để tri ân thế giới xung quanh, hướng về những người có thể soi sáng trí tuệ, thay vì chỉ phản chiếu lại những dòng tư duy bế tắc tiêu cực bên trong nội tâm mình.

Bạn sẽ trải nghiêm thất vọng, đớn đau khi trao cho bản ngã quyền quyết định

Bậc thầy tuyệt vời nhất đang an trú ngay trong ta. Giống như những người có thể dẫn đường chỉ lối cho ta trong cuộc sống, bậc thượng sư bên trong cũng luôn có mặt để giúp bạn đi đúng đường. Bạn có thể gọi đó là trực giác, tâm hồn, trái tim hoặc chiếc la bàn nội tâm của mình. Tuy nhiên, chừng nào kỳ vọng còn nặng trĩu trên vai, bạn khó có thể nghe thấy tiếng nói của người thầy bên trong, khó có thể nhận biết mình đang nghe theo trái tim hay để u mê, bám chấp thiêu đốt, kiểm soát ý nghĩa và cảm xúc của mình.

Khi nhận ra những người thực sự có ảnh hưởng tích cực tới cuộc sống của mình, bạn cũng bắt đầu hiểu và tin tưởng bản thân. Bạn sẽ tự tin và cảm thấy có đủ sáng suốt để xử lý mọi việc ngay cả trong những thời điểm cam go nhất. Cũng có lúc bạn thầm trách mình vì đã quyết định “sai” hay phạm lỗi, nhưng bạn sẽ thấy mình kiên cường hơn, nhanh chóng lấy lại tinh thần, đứng lên, giũ bỏ bụi đường và tiếp tục tiến bước mà không cần dằn vặt luyến tiếc. Ngược lại, khi trao cho bản ngã quyền quyết định, ta sẽ sớm trải nghiệm những thất vọng đớn đau bởi bản ngã vốn dĩ dễ tổn thương và luôn phản ứng lại đầy huyên náo. Với sự hiện diện của “bậc Thượng sư” bên trong, bạn có thể lắng nghe và tiếp thu mọi lời phê bình. Nếu nó hữu ích thì rất tuyệt, bạn đã có một bài học bổ ích, còn nếu lời khuyên này đến từ bóng tối vô minh, bạn có thể phớt lờ một cách nhẹ nhàng và đi tiếp.

Tránh xa bạn xấu

Thật không may, trên thế giới này cũng có những người không tốt, sự hiện diện của họ vô tình tạo duyên thiêu đốt chúng ta trong ngọn lửa của những sân hận, đố kỵ, tham dục hoặc hiểu lầm. Nói “vô tình” vì những cảm xúc đó thực ra là sự phóng chiếu tiêu cực trong bạn, còn họ chỉ đóng vai trò chất xúc tác. Hơn nữa, ngay những người tiêu cực cũng có thể là những bậc thầy nếu chúng ta biết tỉnh táo nhận thức.

“Người bạn xấu còn đáng sợ hơn loài thú hoang. Một con thú hoang có thể làm tổn thương xác thân này, nhưng người bạn ác sẽ hủy hoại tâm trí bạn” ~Đức Phật~

Học cách nhận diện và đối trị những xúc tình tiêu cực là mục tiêu vô cùng quan trọng: “Người này khiến tôi tức giận, khiến tôi đắm trong ham muốn u mê. Có lẽ tôi nên lặng lẽ rời xa anh ta, không nói năng nhiều”. Và nếu tự tin mình có thể từ bỏ, bạn cũng nên nghĩ rằng: “Ta cần nuôi dưỡng sức mạnh nội tâm để chiến thắng những thói quen tiêu cực của mình, nếu không gió nghiệp sẽ khiến ta lại gặp phải những người tương tự như anh ta. Như vậy việc này sẽ không bao giờ chấm dứt”.

Để tránh xa những người có ảnh hưởng tiêu cực là điều không đơn giản vì thực tế có thể bạn cũng thích một mặt nào đó của anh ta, hoặc bạn buộc phải giao tiếp với anh ta hàng ngày, như một đồng nghiệp chẳng hạn. Mặt khác, nếu họ có vẻ ngoài đáng sợ hay đôi mắt ngáo ộp dữ dằn, chúng ta sẽ dễ có quyết định của mình. Nhưng thường thì những người này lại có vẻ ngoài thoạt tiên rất dễ thương, hấp dẫn. Sau khi kết thúc mối quan hệ, liệu có bao nhiêu người thú nhận rằng mình dường như thích kết bạn “nhầm người”?

Hãy nhớ lại những lần trong đời bạn bị rơi vào ảnh hưởng tiêu cực của ai đó. Khi ấy, bạn có cảm thấy đang đánh mất chính mình hay trở thành một phiên bản tồi tệ của bản thân? Đôi khi, bạn lại muốn tự trừng phạt mình bằng cách gần gũi với kẻ xấu. Chúng ta bị mắc kẹt trong vòng xoáy tiêu cực và phải hoàn thành vai diễn mình tự dựng lên rồi chuốc lấy. Sự tự tin, lòng tự trọng quá cao bị bào mòn hoặc chôn vùi dưới lớp vỏ bi quan khi chúng ta bắt đầu nghĩ mình thuộc tuýp người tồi tệ hèn kém - dù trong thâm tâm ta biết ai là kẻ khiến mình lầm đường lạc lối. Tuy vậy, ngay lúc đó, chúng ta vẫn đổ lỗi cho mình thay vì nhìn thẳng vào sự thật là những người này không có gì tốt đẹp và tốt nhất chúng ta cần tránh xa.

“…Nếu không thể có được

Bạn hữu hay Bậc Thầy

Trên hành trình phía trước,

Xin tiếp bước một mình

Chớ để kẻ ngu ngốc,

Trở thành bạn đồng hành”

~Đức Phật~

Điều may mắn là xung quanh ta vẫn còn nhiều bạn tốt, những người sẽ chân thành nhắc nhở mỗi khi ta rời xa bản tính lương thiện. Đối ngược lại, có hai cách để quán xét ảnh hưởng tiêu cực từ “người bạn” mình. Bạn có thể tự hỏi xem các phẩm chất trí tuệ và tình yêu thương bi mẫn nơi mình có giảm sút khi tiếp xúc với họ không? Nếu lòng từ bi và trí tuệ nơi bạn bị suy giảm, nếu bạn trở nên dễ cáu giận, ngày một tham ái, ngạo mạn và đố kỵ, chắc chắn có điều gì đó không ổn từ mối quan hệ này.

Bề ngoài, nhiều mối quan hệ có vẻ hữu hảo tốt đẹp. Mặc dù “người bạn” thậm chí như đang chăm sóc, nâng đỡ mình, bạn vẫn nên tự vấn: “Sự hiện diện của họ có giúp cho ta trưởng thành, giúp trưởng dưỡng sự hiểu biết, lòng từ bi và tình yêu thương? Hay ngược lại, liệu mối quan hệ này có đang phát triển theo hướng tiêu cực, chỉ kích động những sân hận, vô minh, tham ái?”. Đôi khi, năng lượng tiêu cực của một mối quan hệ xấu kéo ta tụt lùi trên con đường tâm linh một cách rất vi tế. Đó là một câu hỏi hóc búa nhưng rất quan trọng.

Thực hành hạnh “buông xả”, hạnh “biết đủ” để chiến thắng những xúc tình tiêu cực

Chúng ta cũng không nên ép buộc mọi người ở bên chúng ta mãi mãi. Đôi khi là các mối quan hệ cũng giống như những cuộc hôn nhân. Thật tuyệt vời nếu nó được bền lâu, nhưng nếu nó không thể tiếp tục, chúng ta hãy biết trân trọng rằng ít nhất chúng ta đã từng gặp gỡ và kết nối. Thật đáng buồn nếu sau một thời gian chia sẻ, gắn kết, khi rời bỏ nhau chúng ta lại mang theo những hiểu lầm, buồn khổ, tiếc nuối và oán hận. Trong đời sống thường ngày sự thực hành “buông xả” và “biết đủ” là việc rất khó đối với nhiều người trong chúng ta.

“Đừng gần gũi kẻ xấu

Hay những phường dửng dưng,

Hãy lân mẫn bạn Hiền

Những người yêu chân lý”

~Đức Phật~

Tương tự như vậy, bản ngã cũng có thể trở thành chướng ngại cản trở, chúng ta thường rất dễ mắc bẫy kẻ thù này bởi nó ở ngay trong ta. Khi tâm trí chúng ta bị chi phối bởi kẻ đồng hành tiêu cực này thì sân hận, tham ái, đố kỵ, kiêu mạn và tất cả những biểu hiện của bản ngã ích kỷ sẽ phát triển nhanh chóng. Những suy nghĩ, xúc tình tiêu cực này khiến hao mòn sức lực và gây nên những khổ đau không cần thiết. Lúc này, do phàm phu chúng ta còn phải sống chung với bản ngã, nên chúng ta cần giác tỉnh nhận biết cạm bẫy của nó và tạo chất đề kháng cho tâm mình bằng cách trưởng dưỡng lòng tri ân. Chúng ta có thể bỏ lại sau lưng những kẻ phá quấy cả bên trong lẫn bên ngoài bằng cách quán sát để tri ân thế giới xung quanh, hướng về những người có thể soi sáng trí tuệ, thay vì chỉ phản chiếu lại những dòng tư duy bế tắc tiêu cực bên trong nội tâm mình.

(Trích ấn phẩm “Giác ngộ mỗi ngày”

Drukpa Việt Nam biên dịch và phát hành)