Tâm ở đâu, trong thân hay ngoài thân chúng ta?

Đức Phật dạy rằng hết thảy chúng sinh từ vô thủy đến nay sống chết nối luôn, đều do không biết thể tính trong sạch sáng suốt của thường trụ chân tâm mà lại chỉ dùng các vọng tưởng, vì vọng tưởng đó không chân thật nên mới có luân hồi. Ngài hỏi ông A nan về con mắt và tâm ưa muốn khi thấy 32 tướng của Như lai. Nếu không biết tâm và con mắt ở đâu thì không thể hàng phục được trần lao; thoát khỏi sinh tử. Vậy tâm và con mắt ấy thực ở chỗ nào?

Chấp tâm ở trong thân

Ông A-nan bạch Phật : "Thưa Thế Tôn tất cả mười loài chúng sinh trong thế gian đều cho cái tâm hay biết là ở trong thân. Dầu tôi xem con mắt như hoa sen xanh của Như lai cũng ở trên mặt Phật; tôi thấy con mắt vật chất của tôi ở trên mặt tôi. Như vậy thì tâm hay biết thật ở trong thân".

Phật bảo ông A-nan : "Hiện nay ông ngồi trong giảng đường Như lai. Ông hãy xem rừng Kỳ đà hiện ở chỗ nào?"

- Thưa Thế-tôn, giảng đường cao lớn thanh tịnh này ở trong vườn Cấp-cô-độc, còn rừng Kỳ-đà hiện thật ở ngoài giảng đường.

- A-nan, nay ông ở trong giảng đường thì ông thấy cái gì trước?

- Thưa Thế tôn, tôi ở trong giảng đường, trước thấy Như lai, sau xem đại chúng, rồi trông ra ngoài thấy vườn rừng.

- A-nan, do đâu ông thấy được vườn rừng?

- Thưa Thế tôn, do các cửa giảng đường mở rộng nên tôi ở trong thấy suốt được đến ra ngoài xa.

Khi ấy Đức Thế tôn, ở trong đại chúng, đưa cánh tay kim sắc xoa đầu ông A-nan, chỉ bảo ông A-nan và đại chúng rằng : "Có pháp Tam-ma-đề tên là Đại phật đỉnh thủ lăng nghiêm vương, gồm đủ muôn hạnh. Thập phương Như-lai đều do một pháp môn ấy vượt lên đường diệu trang nghiêm. Ông nên chăm chú lắng nghe". Ông A-nan đỉnh lễ, kính vâng lời Phật dạy.

Phật bảo ông A-nan: "Như ông vừa nói: Ở trong giảng đường, do cửa mở rộng nên ông trông xa thấy được rừng vườn; phỏng có chúng sinh nào ở trong giảng đường, không thấy Như lai mà lại thấy được ngoài giảng đường chăng?"

Ông A-nan bạch Phật: "Thưa Thế tôn, ở trong giảng đường không thấy Như lai mà thấy được rừng suối ở ngoài, thật không có lẽ nào như vậy".

- A-nan, chính ông cũng vậy. Cái tâm của ông rõ biết hết thảy. Nếu hiện nay cái tâm rõ biết ấy thật ở trong thân thì trước hết nó phải rõ biết trong thân thể. Vậy có chúng sinh nào, trước thấy bên trong thân, rồi sau mới thấy những vật ở ngoài không? Dầu không thấy được tim gan tì vị, nhưng móng tay mọc, tóc dài ra, gân chuyển, mạch nhảy, lẽ phải rõ biết, sao lại không biết? Đã không biết bên trong, sao lại biết được bên ngoài? Vậy nên biết rằng ông nói cái tâm hay biết hiện ở trong thân, thật không có lẽ nào như vậy.

Chấp tâm ở ngoài thân

Ông A-nan cúi đầu bạch Phật: "Tôi nghe lời Phật dạy như vậy, mới rõ tâm tôi thật ở ngoài thân. Vì sao? Ví như đèn thắp trong phòng, trước hết phải chiếu trong phòng, rồi sau mới do nơi cửa chiếu sáng ngoài sân. Hết thảy chúng sinh không thấy bên trong thân mà riêng thấy bên ngoài, cũng như ngọn đèn, để ở ngoài phòng, không thể chiếu sáng trong phòng. Nghĩa ấy rõ ràng, có lẽ không lầm, chưa biết có đúng với nghĩa lý rốt ráo của Phật hay không?"

Phật bảo ông A-nan: "Vừa rồi, các tỳ khưu theo tôi khất thực trong thành Thất-la-phiệt, nay đã về rừng Kỳ-đà. Tôi đã thụ trai rồi, ông hãy xem trong hàng tỷ khưu, khi một người ăn thì các người khác có no không?"

Ông A-nan bạch Phật: "Thưa Thế-tôn, không; vì rằng các tỷ khưu tuy là A-la-hán, nhưng thân thể khác nhau, lẽ nào một người ăn lại làm cho cả chúng đều no được".

Phật bảo ông A-nan: "Nếu cái tâm hay biết của ông thật ở ngoài thân thì thân và tâm riêng cách, tất nhiên không dính líu gì với nhau; vậy cái gì tâm biết thì thân không thể hay, cái gì thân hay thì tâm không thể biết. Nay tôi giơ tay đâu-la-miên cho ông xem, trong khi mắt ông thấy thì tâm ông có biết là tay của tôi không?"

Ông A-nan bạch Phật: "Thưa Thế tôn, đúng thế".

Phật bảo ông A-nan: "Nếu thân với tâm cùng hay biết một lúc với nhau thì làm sao tâm lại ở ngoài thân? Vậy nên biết rằng ông nói tâm hay biết hiện ở ngoài thân, thật không có lẽ nào như vậy".