Đi tìm căn nguyên của phiền não

Tâm dẫn đầu, tâm luôn tạo tác
Tâm là chủ, tâm tạo nghiệp nhân
Tâm tham cầu ái dục kéo lôi
Tâm an nhiên rời xa phiền não

Tâm thanh tịnh như dòng suối mát
Tâm nhiễm ô gieo hạt luân hồi
 Tâm từ bi giải hóa hận thù
 Tâm chánh niệm hạnh phúc thiên thu
                                                           ~ Kinh Pháp Cú

Đâu là các nhân tạo ra tâm thiện và tâm ác? Tính ích kỷ tạo ra tâm ác, và suy nghĩ vị tha, với mức độ vị kỷ ít hơn, tạo ra tâm thiện. Phiền não có thể được hiểu là khổ đau, hoặc như thể có người đang tạo ra nỗi đau, vì phiền não này không để chúng ta yên mà khiến tâm chúng ta luôn vọng động, khiến chúng ta phải tái sinh vào nhiều cõi giới khác nhau, trải nghiệm khổ đau và không có tự do. 

Tin tốt lành là khi tìm hiểu căn nguyên của phiền não, chúng ta thấy rằng phiền não bắt nguồn từ tâm như huyễn tin vào sự tồn tại của cái “tôi” (chấp ngã) - trong khi thực ra thì cái “tôi” đó hoàn toàn không có thực. Khi chúng ta bắt đầu hiểu về sự vô ngã của cái “tôi” và cuối cùng có sự tự tin trong trải nghiệm, thì, giống như nơi có ánh sáng thìkhông còn bóng tối, nhân của khổ đau bị tiêu trừ và chúng ta đạt được chứng ngộ về vô ngã. Vì lý do này, phiền não được gọi là nhiễm ô thế gian. Đại Thừa Tối Thượng Mật Luận (Uttara Tantra) và các kinh điển khác dạy rằng tâm bản lai vốn không bị phiền não làm nhiễm ô.

Vì thế, khi tâm được tịnh hóa khỏi phiền não là tính ích kỷ, chúng ta bắt đầu dần dần trải nghiệm hạnh phúc thế gian và cuối cùng trưởng dưỡng đầy đủ mọi phẩm chất từ bi và trí tuệ. Khi các phiền não, ví dụ như ích kỷ và các nhiễm ô thế gian khác, và tàn dư của chúng đã được tịnh hóa, thì các phiền não đó chắc chắn sẽ được thay thế bằng các phẩm chất có từ bản lai là “Như Lai Thập Lực” và “Tứ Vô Úy”. 

~ Trích ấn phầm TỰ TRUYỆN PHÁP KÝ, Drukpa Việt Nam biên dịch và phát hành, 2017